"Yine de dönüyor" by Cem Say, Oksijen gazetesi, 29 Aralık 2023-4 Ocak 2024, sayı 155, syf 26.
Evrenin görebildiğimiz kısmında en az 200.000.000.000.000.000.000.000 gezegen var. Yıldızlar doğup ışık yaymaya başlarken çevrelerinde dönen gezegenler de oluşuyor. Uzun süre sonra yakıtı tükenen kimi yıldızlar fizik kanunlarının dayattığı bir süreç sonucu patlıyor, içindeki malzemeyi
22.01.2024, Pazartesi günü Bilecik'ten İstanbul'a gelirken kaza yaptım.
Baya yorgundum, uzun süredir uykusuzdum; direksiyon kontrolünü kaybettim ve kendimi tarla içinde buldum. 2 şeritli daracık yol, karşıdan gelen tırlar var, arada kesme veya ayırma yok. O kaza anında yanlışlıkla direksiyonum sağa değil de sola gitseydi ben muhtemelen bu yazıyı yazmıyor olacaktım. Ya büyük kaza yapıp, ağır yaralanmıştım ya da ölmüştüm.
Direksiyonda ben varım, sürücü belgesi alalı daha 1.5 sene dolmak üzere, acemiyim. Trafik kazalarında ağır yaralanan veya ölen sürücülerin çoğu benden daha iyi kullanırlar. O gün ben sadece şanslıydım.
İlk kazamın şokunu atlatmadan hemen yardıma gelen çiftçiler ve diğer sürücüler oldu. Trafik polisini aradım, konum bilgilerimi verdim; sağ olsun geldiler ve tutanak tuttular. Aracı kiraladığım şirketi arayıp haber verdim, işyerime mail atıp derslere yetişemeyeceğimi belirttim. İlk şoku atlattıktan sonra o soğukta tarlaya baktım ve namaz kılan bir çiftçi gördüm. Bir an onun yerinde olmak istedim. Baya dertlerim vardı, güçsüzdüm; ve o dertlerin üstüne bir de bu eksikmiş gibi kaza eklendi. Her şeyi unutup sadece Tanrı'ya sığınmak ve şükretmek istedim. Sadece bedenen değil manen de kendimi bitkin hissettim.
Ama her karanlığın sonu aydınlık dedikleri gibi adım adım çıkıyorum o karanlıktan, çok şükür üstesinden gelebiliyorum o zorlukların. Ve bugün (15 senelik aradan sonra) ilk defa camiye gittim Cuma namazı için. Namaz kılmayı, abdest almayı, sureleri; her şeyi unutmuşum. Hatırlamaya çalıştım, zorlandım. Uydum imama.
Bugün sabah abdest alırken bir hafiflik, temizlik hissettim. Ben hayatta olduğum ve sağ olduğum için Tanrı'ya şükretmeliydim. Thank God. 🙏
Sorunlarım:
- gelinimiz geldi cüzdanını çaldırdı, içinde 1.200 USD para vardı;
- 1.800 USD ve baya TL alacağım olan arkadaşım Hemra deport oldu, paramı alamadım (oysa baya ihtiyacım vardı bu dönemde);
- aynı Hemra için 2 avukat tuttum, ilkinin parasını ben kendi cebimden ödedim, 0 kuruş ödeyen kız kardeşi gelip benden hesap soruyor, ne ayıp ama;
- yakın dostum (saydığım) Batyr (Bahadır) deport oldu, "kaza yaptım" dedim, umurunda değil, "geçmiş olsun, iyi misin" demedi, aksine bana "hiç avukat göndermedin" diye hayıflandı, oysa o yakalanmadan defalarca kendisini uyarmıştım, avukat tutalım diye;
- onun hiç selam vermeyen "sevgilisi" de bana hesap sordu, Batyr hiç selam vermeyen sevgilisinin bana para vereceğini düşünüyor 😄, ben o kadar salak mıyım. Neymiş ben bu kadar sorunla uğraşırken kendi cebimden para çıkarıp avukat tutacakmışım. Hani neredeydiniz ben o kadar hukuki tavsiye verirken?
- böylece Batyr'la da dostluğum bitti. Hayır, bir de kendi bitli (evet, evinde tahta kurusu vardı) evini bana 1.000 USD'ye itelemeye çalışıyor. Sonra da "konuştuğumuz fiyata TV dahil değil ha" diye ses göndermeyi biliyor. Şaka gibi, evinde sadece o TV ve birkaç eski Türkmence kitaplar almaya değer. Bir de o saygısız sevgilisi TR'ye gelince benim kafamın etini yiyecek. Yok canım, istemem. Ben hariç o eve bin dolar vereni nah bulur.
- geçen de bir tanıdığım kaldığı kirayı bana 2.000 dol
Kan testinde hangi değerler ne anlama geliyor?
Çogumuz yilda en az bir
kere kan testi yaptirt-
•yoruz. Doktorumuzum
verdigi bilginin yarnda, biz de evde sonuglara bakarak sagligamiz hakkinda ipuclan elde
edebiliriz.
Oncelikle 'normal deger ara-likan'm burada yazmayacagim.
Cünkü laboratuvarlann kullandig
ölome yöntemier nedeniyle refe-
rans araliklar farklibik gösterebi-
liyor. Ben yorumlarken gözünüze
takilmasi gereken ayrntilan
yazacagin.
Agik kan sekeri (AKS):
70'in altinda ise dikkat edin.
Alt sininn altinda bir deger, bize hipoglisemi konusunda uyan
verebilir. O durumda testi birkaç
gün sonra tekrar yaptirmalist
niz. Ust sininn üstünde kan
acik kan sekerinizi de ertesi gün
yeniden olgtirin. Kisa aralklarta
üst üste benzer degerler karsa, bu durumun bir sagik konusu olabilecegini düsünebilirsiniz.
Açlik sekeri disinda tok-luk sekeri de istenmis olabili.
Tokluk degerinizi de ayn sekilde
degerlendirin. Alt ve üst sinirlann disinda mi? Eger yleyse bu sefer tekrara gerek olmadan hekiminiz-
le görüsmelisiniz.
Kreatinin- üre- BUN; ve varsa CK veya CPK: Bu testler check up "larda cogunlukla normal gikacaktir. Ancak üst simira
yaklasmis ise akliniza su sorulan getirin: Yeterince su içiyor mu-
Çogumuz yilda en az bir
kere kan testi yaptin-yoruz. Doktorumuzun
verdigi bilginin yaninda, biz de evde sonuclara bakarak sagligimiz hakkinda ipuclari elde edebiliriz.
Çünkü laboratuvarlarin kullandigi ölçme yöntemleri nedeniyle refe-
rans araliklar farklilik gösterebi-
liyor. Ben yorumlarken gözünüze
takilmasi gereken ayrintilarl yazacagim.
Dr. Hysegül
yum? / Bu aralar asin spor yapip kas agrilarina sebep oldum mu?
yon o kadar az demektir. Ancak
Coruhlu
/ Vücudumda bir kasi ezecek bir
elinizdeki testte su an yüksek bir
cegi konu trigliseritlerin yüksekli-
sey yaptim mi? / Hizla kilo verdim
deger varsa, yine önce bu enfla-
gidir. O yüzden trigliserit degerini
insülini yüksekligi her zaman
hatali beslenme sebepli olma-
aysegulcoruhlu@hotmail.com
mi? Mesela kreatinin testiniz
mayonun gecici olup olmadigini
aklinizda tutun. 175üzeri, hatta
yabilir. Ailesel yatkilk, sigara,
l'in üzeri ise hala normal aralikta
anlamak için bir süre sonra testi
150 üzeri degerler acken kan
stres, uykusuzluk, bazi ilaçlann
tekrarlatmaniz gerekir. Tekrar-
testinizde cikt ise bu konuyu
kullanimi, uyku apnesi gibi
ogumuz yilda en az bir
olacaktir ama daha çok su içmeli-
siniz. Bu testlerden ilk üçü böbrek
layan testte CRP yükseliyor mu
ciddiye alin. Bazi kislerde ailesel yatkinlik olarak trigliseritler 300
bazi faktörler de açlik insülin
yoruz. Doktorumuzun
fonksiyonlaryla ilgilidir. Sonun-
düsüyor mu kontrol edin. Elbette
degerini yükseltir. Bana göre
verdigi bilginin yaninda, cusu ise kas yikim isaretidir.
ben burada hekiminizin müdaha-
ve çok daha üstü olabiliyor. Bu
kisilerin karaciger yaglanmasi
açlik insülini hücre gencliginizi
gösterir. 5'in altr ise hücreleriniz
biz de evde sonuclara bakarak Total protein - albumin-
le etmedigi minik yüksekliklerden
sagligimiz hakkinda ipuçlan elde Globulin: Total protein alt sinira
bahsediyorum. Zaten CRP 5 ve
aday, olduklarin bilmeleri gerekir.
metabolik olarak genç, demektir.
edebiliriz.
yakin cikabilir. Ama albuminin
üzeri ise hekiminiz kaynagin
Trigliserit düsürücü ilaç reçete
edildiginde almaktan çekinmeyin.
Metabolik olarak genç hücre,
hem sekeri hem yagi yakarken Öncelikle 'normal deger ara-
düsük olmasini daha çok önem-
arastiracaktir. CRP sifira yaklas-
Halk arasinda kan yaglan diye
zorlanmayan, açlik durumunda
Liklar'ni burada yazmayacagim.
seyin. Albumin üretiminin
tikça daha ideal halde oluruz.
Çünkü laboratuvarlarin kullandig
azalmast karaciger sagligi icin Amilaz-Lipaz: Bunlar pank-
geçen trigliserit degeri yüksekligi
vücuttaki depo yaglan hemen
ölçme yöntemleri nedeniyle refe-
gösterge olabilir. Genelde 4 ve
reasin sindirim için kullandig
çok ciddiye alinmalidir. Beslenme
enerjiye cevirebilen hücre
rans araliklar farklilk gösterebi-
üstü gikar. Ama 3.5 ve altr ise
enzimlerdir. Amilaz karbonhid-
önerileriyle bayagi yol yürüyebi-
demektir.
doktorunuza danisin.
ratlan, lipaz yaglan sindirirken
lirsiniz. Özellikle aksam yemegini
cok hafifletmek, geceden sabaha
Urk asit: Urik asit yuksekligi
Liyor. Ben yorumlarken gözünüze
Ferritin: Kadinlarda yogun
kullanilr. Bunlarin üst sinin asan
kandaki trigliseritin temizlenebil-
metabolik sendromun bir parçasi takilmasi gereken ayrintilar
olabilir. Yani siz kötü beslenme-
yazacagim.
regl kanamalari sebebiyle demir
degerleri olursa hekiminiz sizden
Achk kan sekeri (AKS):
deposu olan ferritin siklikla düsük
batin ultrasonu ister. Eger yük-
mesi için vücuda zaman tanir.
seniz de genetik olarak metabolik
70'in altinda ise dikkat edin.
sikar. 20' nin alti ise hekiminiz
seklik anlamb ise size icinde bu
Homosistein: Ust sinin 15
sendroma sahip olabilirsiniz.
olsa da homosisteininiz 8 ve al-
Alt sininn altinda bir deger, bize konuyla ilgilenir. Erkeklerde
enzimlerin oldugu bir pankreas
Metabolik sendromda ürik asit
tinda olmali. Yüksek ise hekiminiz
hipoglisemi konusunda uyan
düsüklügü daha nadirdir. Bu
enzim destegi reçete edecektir.
size biraz vitamin destegi yaza-
asir yüksek degildir, mesela 8-9
gibi bir degerde olabilir. Ancak
verebilir. O durumda testi birkaç
nedenle erkekte düsük ferritin siki
Kolesterol paneli; Togin sonra tekrar yaptirmalisi-
tal kolesterol, HDL, LDL ve
caktir. Siz de kirmizi eti azaltin.
metabolik sendromun diger
arastinlmalidir. Is kolonoskopiye
niz. Üst sininn üstünde cikan
kadar gidebili. Üst degerin üze-
Trigliseritler: Malum, HDLiyi
Açlik insülini: Oncelikle;
bilesenleri; yüksek trigliserit,
kolesterol oldugu için yüksek ol-
ne kadar düsükse o kadar iyi.
düsk HDL gibi parametrelerle
ve hucr demekt
pikler y yükseli
kirmizi
sitleri
deger Lanir. I gibi siz yaslar
azalta gibi b yeme masa
alting
A
fonk
AST'
Lisint
göst
lann
Sinu
alm
den
hนิด
bas
rindeki ferritin de arzu edilmez.
masi sevindiricidir. Total koleste-
Yüksekse hücreleriniz sekeri
aclik kan sekerinizi de ertesi gün
Ferritin sadece demir deposunu
rol, hastanin toptan durumu ele
kullanirken zorlaniyor, yagi
beraber oldugunda, daha ciddiye alinmalidir. Bunun disinda çok
yeniden ölçtürün. Kisa araliklarla
üst üste benzer degerler cikarsa, göstermez, vücuttaki akut bir
alininca karar verilecek meseledir.
da yakmak yerine depolamak
bu durumun bir saglik konusu enflamasyonu da haber verir.
istiyor demektir. Laboratuvarla-
yüksek rik asit ile gut hastaligi
Bunu hekime birakalim. Ancak
alakalidir. Urik asit düsürücü
Enfeksiyon hastaliklarinda ferritin
rin referans araliklart insülinde
olabilecegini düsünebilirsiniz.
gözümüz hep kolestero-
ilaçlar var. Beslenmede ise akla yükselebilir. Covid'te hastaligin
Açlik sekeri disinda tok-lün 200'ün üzerinde olup
oldukça kafa kanstinci.
ilk gelmesi gereken hayvansal
siddetinin göstergelerindendir.
luk sekeri de istenmis olabilir.
olmadigindadir. 200'ü
Üst normali 24'lere kadar
proteinleri azaltmaktir. Ancak
kul
An te
VE
Sodyum-potasyum-klorür-
cikabilir. Siz açlik insülin
geçen bir deger giktr ise bu
gece geç yemeler, unlu sekerli
Tokluk degerinizi de ayni sekilde
kalsiyum: Elektrolitler grubu
sizi hemen panikletme-
degerinizin 5'ten düsük
gidalar, fruktoz surubu içeren
degerlendirin. Alt ve üst sinirlarin testlerin normal araliklarin disina
sin. Hekiminiz size
olmasina odaklanin.
gidalar, alkol, bunlar da ürik asit
disinda mi? Eger öyleyse bu sefer 5-10 arasi ise bes-
tekrara gerek olmadan hekiminiz-
çikmasi durumunda yine testi
durumu iletir. Ancak
degerinizi yükseltebilir.
tekrarlamallyiz. Ölçümü nazik
lenmenize dikkat
le gorüsmelisiniz.
ederek ilk adimi
testler oldugu için, normal disi total kolesterolün
HBAIC: 3 aylik kan sekerini-
çok nadir de olsa
zin ortalamasinin izdüsümüdür.
Kreatinin- üre- BUN; ve atin. Achik insülini-
degerlerde önce test hatasini
100'lere yakin oldu-
Benim çok önemsedigim bir
varsa CK veya CPK: Bu testler bertaraf etmek gerekir.
niz cok yüksek ise
gu kisiler vardir. Bu
saglik ve genglik göstergesidir.
check up'larda çogunlukla norhekiminiz zaten ilaç
Elbette ne kadar düsük o kadar
Sedimentasyon, CRP: Bu
kisilerin de konuyu
mal cikacaktir. Ancak üst sinira
yazacaktir. Burada
yaklasmis ise akliniza su sorulan testler vücuttaki enflamasyon
hekimleriyle konus-
lyi. Ust referans degeri 5.6 olarak
ekleyecegim
getirin: Yeterince su içiyor mu-
için kullanilir. CRP ne kadar sifira malari gerekir. Bana göre
verilse de 5.5 sevineceginiz bir
bir not; açlk deger degildir. 5.5 olan birine
yakin ise vücuttaki enflamas-
kisilerin en kolay düzelte-
göre, degeri 5.0 olan metabolik
